Шигъри юллар кала мираска

«Чәчләребез чәчкә бәйләнгән»
Гомерлек яры, өлешенә тигән көмеше дә ерак йөрмәгән икән ләбаса. Армиядән яңа кайткан Назиф Садриевның күңеле төшә сылуга. Егет акыллы, чибәр, эшчән, теләсә кемне үзенә каратырлык! Яшерен-батырын түгел, тәүдә Резиданың әнкәсе яшьләргә ризалыгын-бәхиллеген бирми. Килен төшәсе җир мактанырлык түгел чөнки. Салам түбә, ишле гаилә: 45 яшьлек каенана, дүрт каенсеңел... Әтиләре вафат. Әмма яшьләр аерылышырга уйламый, сүзләре-серләре береккән! Ахыр чиктә кыз анасы да «сына». Шулай итеп, 1955 елда яңа гаиләгә нигез салына. Садриевларның бер-бер артлы Фәрит, Рәшит уллары, Нәсимә кызлары туа. «Рәхмәт, бианай карашты, — ди әңгәмәдәшем. — Сабыйга ай ярым тулуга, эшкә чыгышлы иде бит элек...»
Эш, дигәннән. Ирле-хатынлы хезмәт урынында һәрчак алдынгылардан санала, коллективта абруй-хөрмәт казана. Күпсанлы Мактау кәгазьләре, Рәхмәт хатлары, медальләр дәлил моңа. Назиф Фатыйх улы 40 ел дәвамында шофер була, район нефть үткәргеч идарәсенә тугрылык саклый. Тора-бара хәләлен дә шунда урнаштыруга ирешә. Иске төп йортны сүтеп, яңасын тергезәләр. Ир туганнары шунда яшәп кала. Гаилә исә эштән бирелгән фатирга күчә. Гомер бакый ике якка да бердәй ярдәмләшеп, туган-тумача белән аралашып, киңәшләшеп яши Садриевлар. Балалар да йөзгә кызыллык китерми. Бик иртә үзаллылыкка, мөстәкыйльлеккә өйрәнәләр, хезмәттә чыныгып үсәләр. Укуда да яхшы өлгәшәләр. Һәркайсы тормышта фәкать үз урынын таба. Көнкүрешләре хәйран калырлык һәммәсенең дә.
«Алты оныгым, ун оныкчыгым бар, — дип елмая әниләре. — Киленнәр, кияү дә гел үз балаларым кебек якын. Бай әбекәймен. Кайберәүләр көнләшә дә әле. «Яныңа килеп торалар, бөтен эшеңне карыйлар, кунак итәләр», диләр. Бәхәсләшмим, дөресе шул. Их, Назифым да исән булса...» Резида апа ирексездән көрсенеп куя. 56 ел бергә тату гомер кичергән тормыш юлдашы юк шул инде. 81 яшендә, йөрәк өянәгеннән вафат була. 24 июль, туган көненнән соң озак та үтми, мәңгегә хушлаша газизләре белән. «Бабаем баянда өздереп уйный иде, — ди хәләл җефете. — Ул «сыздыра», мин җырлыйм. Җырчы булырга теләгем зурдан иде яшьлектә... «Фәридә Кудашеваныкы кебек тавышың», диләр иде. Кайда инде безгә ул заманда укулар... Сагынып сөйләргә генә калды. Назифым шигырьләр дә яза иде бит. Язуы матур, хәрефләре тезелеп тора. Аның үлеменнән соң, ни хикмәт, үзем дә сызгалый башладым акрынлап...» Сокланып-гаҗәпләнеп үк куйдым: кадерле кешесенең һәр язмасын диярлек кадерләп-пөхтәләп саклый әңгәмәдәшем. Ипләп кенә «актарабыз» хәтер хәзинәсендәгесен.
Менә Назиф абыйның ял йортыннан җибәргән хаты. «Саумы, сөеклем минем», дип башлана ул. Сәйләндәй хәрефләр... Җан җылысы, еллар узу белән дә һич сүрелмәс мәхәббәт тойгысы яшеренгән ул юлларда. Хәзерге тулысынча компьютерга көйләнгән яшәештә, «лайк-смайлик»лар заманында сирәк күренеш, шулай бит? Хат-мазар ише хәбәрләшүдән тәмам алыслашканбыз шул, җәмәгать. Кызганыч. Тел белән әйтергә кыймаганны кәгазь битендә чагылдыруы кайчак җиңелрәк тә бит әле ул... Инде мәгълүм булганча, бердәнбере фани дөньяларны ташлап киткәннең соңында әңгәмәдәшем үзе дә каләм тибрәтә башлый. Ни гаҗәп, Назифына исән чагындагы сыман дәшә ул:
«Гармунчыга гашыйк булдым,
Көтмәгәндә үзем дә.
Өзелеп-өзелеп карап торам
Аның зәңгәр күзенә».
Шөкер, яраткан ире хакындагы хатирәләр белән уртаклашыр кешеләре җитәрлек Резида ханымның.
«Араларны якынайткан туганнарым бар,
Яшәү ямен ямьләндергән балаларым бар», дип ассызыклый ул үзе дә.
Күрәмсез, эчкерсез-гади юлларны үзгәртүне, «шомарту»ны кирәк тапмадым. Шигъри нечкәлекләрдә мени эш. Йөрәк түреннән ургылган ич ул юллар, шул килеш калсын...
Һичнигә карамастан, моңаеп, кәефсезләнеп көн уздыручылардан түгел яңа танышым. Кул кушырып өйдә утырырга күнекмәгән. Бакча мәшәкатен кулайрак күрә. Түтәлләрдә «казыну» үзе бер сихәт аңа. «Кош, этләрне дә җәллим, ашатам, — ди әңгәмәдәшем. — Күгәрченнәрем дә бар әле, гелән очып киләләр, «хәл белешәләр»... Үзем белгәнчә догалар укыйм. Элегрәк кул эшенә әвәс идем, китап укырга яраттым. Әле булмый, күптән түгел генә күзгә операция ясаттым. Балаларым-бәбкәйләрем белән юанам. Канәгатьмен тормышымнан. Яшьләргә теләгем бар барлыкка. Хезмәт тәрбиясе җитенкерәми хәзер. Ташландык бакчаларны күреп, җан әрни. Ата-ана да гаепле монда. Олыларга карап фәһем ала бит сабый... Шулай берчак урамнан китеп барам. Әнисе белән бәләкәч малай каршыга килә. «Саумысез», ди бәпечем. Анасы дәшми, исәнләшми. Димәк, үсә төшкәч, баласының да саулык алмый башлавы мөмкин. Әнкәсе «үрнәгенә» иярсә, билгеле. Әдәп-әхлак тәрбиясе «аксый». Менә әле яңарак кына. Балалар телевизор карый. Ниндидер тапшыру бара, конкурсмы шунда... Ир-ат жюри каршында ярым шәрә хатынкайлар бөтерелә. Бииләр, имеш. Бер дә килешми, әллә үзем аңламыйм, картаю, дөньядан артта калу галәмәтеме...»
Хаклык бар бу сүзләрдә, тискәре күренешләргә көннең көнендә шаһитбыз. Сер түгел, күпләребез мондый очракта битарафлык пәрдәсе артына качуны хуп күрә. «Миңа гына кагылмасын», янәсе. Кагыла шул, дуслар, иртәме-соңмы, кагыла. Уртак яшәештә гомер кичерәбез. Бүгенгесе-кичәгесе бергә үрелеп бара. Үткәннәрдән гыйбрәт алу, Резида апа сыман хөрмәтле өлкәннәребез фикеренә игътибарлырак булу, аларның бай тәҗрибәсенә таяну да зарурдыр, мөгаен.
... «Бишенче сыйныфта укыганда ятлаган, сәхнәдән сөйләгән шигыремне ишеттерим әле». Уйларымнан арынып, әңгәмәдәшемә багам. «Һаман исегездәме ни?!» «Һи, онытылмый ул бер ятлаган. Тыңла». Сәхнә осталарыдай куелган тавыш белән тулы бер поэма булырлык әсәрне ишеттермәсенме апабыз. Берәр ялгышса! Таң калдым. Аннан ары моңлы-аһәңле җыр яңгырады... Сәләтне, акыл-зиһенне мулдан биргән Ходай Резида Мәсгут кызына. Тикмәгә генә балачак елларында ук җырчы булу теләге уянмагандыр үзендә. Әниләренең һаман да илаһи сәнгать иленә тартылуын балалары да сизә-тоемлыйдыр, әлбәттә. Газизләрен ни белән куандырырга беләләр ич. Яраткан җырчысы тамашасына билет хакында әйтүем...